Mojżesz był tym, któremu Żydzi zawdzięczają wyzwolenie, bezpieczne opuszczenie Egiptu i doprowadzenie do Kanaanu, Ziemi Obiecanej. Biblia poświęca prorokowi opisy w czterech księgach, Księdze Wyjścia, Księdze Liczb, Księdze Powtórzonego Prawa oraz Kapłańskiej. W związku z tym, że dzieje narodu wybranego zostały spisane wiele wieków po śmierci przywódcy, jego życiorys nie ma wielu cech historycznych.
Historycy, badający, w jakim okresie dziejów żył Mojżesz, wskazują na czasy Ramzesa II, kiedy to faktycznie Żydzi byli prześladowani. Postanowili opuścić Egipt, a przewodził im Mojżesz. Księga Wyjścia ma więc podstawy historyczne.
W biblijnych opisach nie ma żadnej wzmianki na temat wyglądu proroka. Takie informacje nie były istotne.
Przed śmiercią małego Mojżesza uchroniły matka i siostra. Faraon, który postanowił wymordować żydowskie dzieci, chciał w ten sposób zapobiec jakiemuś powstaniu swoich niewolników. Mojżesz został umieszczony w papirusowym koszyku i pozostawiony na wodach Nilu.
Chłopczyka znalazła córka faraona i zaopiekowała się nim. Mojżesz dorastał w dostatku, do chwili, gdy w obronie niewolnika, Żyda, zabił Egipcjanina. Schronił się w domu kapłana Jetro, który odwdzięczył się za uratowanie córek, napadniętych przez pasterzy. W ciągu 40 lat, w czasie których pojął za żonę Seforę, dokonała się w nim przemiana. Mojżesz ujrzał Boga Jahwe, pod postacią ognistego krzewu. Polecił prorokowi powrót do Egiptu i wyzwolenie ludu Izraela, który sobie upodobał. Wątpliwości rozwiały słowa Jahwe, który mu oświadczył: Jestem, który jestem. Mojżesz odebrał dar przemawiania i czynienia cudów.
Wyjście Żydów z Egiptu
W Egipcie Mojżesz zwrócił się z prośbą do faraona, by zezwolił Żydom na modlitwy i złożenie ofiary Bogu, w czasie trzydniowego pobytu na pustyni. Nie otrzymał zgody. Wówczas państwo nad Nilem nawiedziło 10 plag. Faraon dopiero wówczas, gdy śmierć spotkała pierworodnych synów wszystkich Egipcjan, zezwolił na wyjście Mojżeszowi wraz z Hebrajczykami.
Armia faraona zamierzała zawrócić uciekinierów, na rozkaz władcy, który wycofał się z udzielonej zgody. Wtedy rozstąpiły się wody Morza Czerwonego. Żydzi suchą stopą przeszli na drugi brzeg, a wojska pochłonęły morskie wody.
Rozpoczęła się czterdziestoletnia wędrówka ludu Izraela do Ziemi Obiecanej. Żywili się manną, proszkiem o miodowym smaku, który był darem Boga. W trakcie pobytu u stóp góry Synaj, Mojżesz został wezwany przez Jahwe do spotkania. Udał się sam na górę. Jego rozmowie z Bogiem towarzyszyły niezwykłe zjawiska. Ziemia trzęsła się, a chmura otoczyła szczyt góry. Prorok otrzymał kamienne tablice z przykazaniami. Jednak rozbił je, po powrocie z czterdziestodniowego pobytu na górze, gdy zobaczył, że Hebrajczycy, przerażeni jego nieobecnością, zaczęli oddawać cześć złotemu cielcowi. Następne tablice były już jego dziełem.
Kanaan
Ziemia Obiecana była już blisko. Mojżesz wysłał zwiadowców, którzy wrócili z wieścią, że mury miast są za wysokie, by móc je zdobyć. Uciekinierzy z Egiptu obwinili proroka o zwodzenie ich i zagrozili mu śmiercią. Jahwe ukarał Hebrajczyków. Według wyroku boskiego, dopiero wnukowie wędrowców wejdą do Ziemi Obiecanej. Taki los miał spotkać tych, którzy sprzeciwiali się Jahwe.
Mojżesz doprowadził swój lud do Kanaanu. Wędrówka przez pustynię trwała 40 lat. W jej trakcie Żydzi zajmowali napotkane ziemie, część z nich osiedliła się, przerywając tułaczkę. Prorok nie przekroczył granic Ziemi Obiecanej, ujrzał ją jedynie ze szczytu góry Nebo. Pobłogosławił plemiona, wchodzące w jej granice. Umarł w wieku 120 lat.